တၢၼ်ႇၽျူႇၸယႅတ်ႉ၊ ဝဵင်း

ဝဵင်းတၢၼ်ႇၽျူႇၸယႅတ်ႉ
ဝဵင်း
သႃႇလႃးႁဵၵ်ႉ ဢၼ်လႆႈႁၼ်တီႈ တၢင်းၶဝ်ႈဝဵင်း
ဝဵင်းတၢၼ်ႇၽျူႇၸယႅတ်ႉ ႁၢင်ႈၽႅၼ်ႇလိၼ်မိူင်းမၢၼ်ႈ ၼႄဢွင်ႈတီႈဝဵင်း
ၵူဝ်ႇဢေႃးတိၼဵတ်ႉ: 15°58′N 97°44′E
မိူင်း	မျၢၼ်ႇမႃႇ
ၸႄႈမိူင်း	မွၼ်း
ၸႄႈတွၼ်ႈ	ၸႄႈတွၼ်ႈမေႃႇလမႅင်ႇ
ၸႄႈဝဵင်း	ၸႄႈဝဵင်းတၢၼ်ႇၽျူႇၸယႅတ်ႉ
ဝဵင်းပၵ်းလုမ်းၸႄႈဝဵင်း	ဝဵင်းတၢၼ်ႇၽျူႇၸယႅတ်ႉ
ႁူဝ်ၼမ်ၵူၼ်း (2014)	170,480
ၶၢဝ်းယၢမ်း ၼႃႈလိၼ်	လၵ်းၸဵင်ၶၢဝ်းယၢမ်းမျၢၼ်ႇမႃႇ (UTC+6:30)

ဝဵင်းတၢၼ်ႇၽျူႇၸယႅတ်ႉ (မၢၼ်ႈ: သံဖြူဇရပ်မြို့) ; (ဢိင်းၵလဵတ်ႈ: Thanbyuzayat) ဢၼ်မီး တီႈၼႂ်း မေႃႇလမႅင်ႇၵဝ်ႇ၊ ၸႄႈတိူင်းတၼိၼ်းတႃႇယီႇ၊ မိူင်းမၢၼ်ႈပွတ်းတႂ်ႈၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ တီႈတၢင်း ၸိူဝ်းပဵၼ် တၢင်းရူတ်ႉလဵၼ်းမေႃႇလမႅင်ႇ-ယေး၊ တၢင်းရူတ်ႉၵႃး မေႃႇလမႅင်ႇ-ၵျႅၵ်ႉၶမီႇ၊ တၢင်းရူတ်ႉၵႃး မေႃႇလမႅင်ႇ-ယေး ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ မႃးႁူပ်ႉၵၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပေႃးဢဝ်တၢင်းရူတ်ႉၵႃးဝႃႈ တင်း ဝဵင်းမေႃႇလမႅင်ႇ ယၢၼ်ၵႆ 40 လၵ်း၊ တင်း ဝဵင်းၵျႅၵ်ႉၶမီႇ ယၢၼ် 15 လၵ်း၊ တင်း ဝဵင်းယေး ယၢၼ် 57 လၵ်း၊ တင်း ဝဵင်းထဝႄႇ ယၢၼ် 157 လၵ်း၊ တင်း ဝဵင်းပဵၵ်ႉ ယၢၼ် 312 လၵ်းယဝ်ႉ။ ဝဵင်းတၢၼ်ႇၽျူႇၸယႅတ်ႉ ၼႆႉ မိူဝ်ႈဢွၼ်တၢင်း ပဵၼ်ဝၢၼ်ႈလူင် ဢၼ်ၵူၼ်းၵိုၼ်း ဢၼ်မီးဝႆႉတီႈၼႂ်း ၸႄႈဝဵင်းၵျႅၵ်ႉၶမီႇသေတႃႉ တႄႇဢဝ် သိုၵ်းၵမ်ႇၽႃႇပွၵ်ႈသွင် မႃး လႆႈလိုဝ်းလင်မႃးသေ ဝၢႆးမိူင်းမၢၼ်ႈ လႆႈလွင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃယဝ်ႉ ပဵၼ်မႃး ဝဵင်းပၵ်းလုင်းၶုၼ်ၽွင်းၼႃႈလိၼ်ယူႇယဝ်ႉ။

ပေႃးၸႃႇဢဝ်တင်း ၵျႅၵ်ႉၶမီႇၼႆ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈသဵၼ်ႈတႃႈသၢႆတၢင်း ပဵၼ်ဢၼ်တူၵ်းၵႅၼ်ၵၢင်မၼ်းသေ တေတိူဝ်းတူၵ်းထုၵ်ႇလႄႈ ၸင်ႇလႆႈယုၵ်ႉဢဝ် တၢၼ်ႇၽျူႇၸယႅတ်ႉၼႆႉ ၶိုၼ်ႈပဵၼ် ဝဵင်းပၵ်းလုမ်းၶုၼ်ၽွင်းၼႃႈလိၼ် ယဝ်ႉ။ ယၢမ်းလဵဝ်တႄႉ ပဵၼ် ဝဵင်းပၵ်းလုမ်း ၸႄႈဝဵင်းတၢၼ်ႇၽျူႇၸယႅတ်ႉ၊ ၸႄႈမိူင်းမွၼ်းယူႇယဝ်ႉ။

ဝဵင်းတၢၼ်ႇၽျူႇၸယႅတ်ႉၼႆႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈတင်ႈဝဵင်းဝႆႉ တီႈၼိူဝ်ၵွင်းလွႆသုင်သေ ႁိမ်းႁွမ်းဝဵင်း တီႈသီႇၼႃႈဝဵင်းၼႆ့ မီးဝႆႉသူၼ်ယၢင်ယဝ်ႉ။ တီႈသီႇၼႃႈဝဵင်းၼၼ်ႉ ၽၢႆႇဢွၵ်ႇၼႆႉ မီးဝႆႉ လွႆဢိၼ်ႇၵျိၼ်း၊ ၽၢႆႇတူၵ်းမီး တၢင်းရူတ်ႉၵႃးၵႂႃႇၵျႅၵ်ႉၶမီႇ၊ ၽၢႆႇႁွင်ႇမီး ဝၢၼ်ႈၽွင်ႇၸဵင်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉသေ ၽၢႆႇၸၢၼ်းၸမ်ႉမီး တၢင်းရူတ်ႉရဵၼ်ႈၵႂႃႇယေး လႄႈ လုၵ်ႉဢဝ်တီႈၼၼ်ႉသေ ၽေၵႂႃႇၸိုင် မီးဝႆႉ သဵၼ်ႈတၢင်းရူတ်ႉရဵၼ်းၵဝ်ႇ သၢပ်ႇလႅၼ်လိၼ် မိူင်းထႆး-မိူင်းမၢၼ်ႈ ဢၼ်ႁဵတ်းမႃး မိူဝ်ႈပၢၼ်ၵျပၢၼ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၸႄႈဝဵင်းတၢၼ်ႇၽျူႇၸယႅတ်ႉ ၼႆႉ ၽၢႆႇဢွၵ်ႇ မီး ဝဵင်းၵျႃႇဢိၼ်းသဵၵ်ႉၵျီး လႄႈသင်၊ ၽၢႆႇတူၵ်း မီး ဝဵင်းၵျႅၵ်ႉၶမီႇ လႄႈသင်၊ ၽၢႆႇႁွင်ႇ မီး ဝဵင်းမုတူင်ႇ လႄႈသင်၊ ၽၢႆႇၸၢၼ်း မီး ဝဵင်းရေး ၸိူဝ်းၼႆႉ လွမ်ႉႁွပ်ႈဝႆႉယဝ်ႉ။ ၸႄႈဝဵင်းဢၼ်ၼၼ်ႉၼႆႉ တၢင်ႇၵႂၢင်ႈၶႂၢင် မီး 327 လွၵ်းလၵ်းပၢႆပၢႆသေ ဢိူင်ႇမီး 21 ဝၢၼ်ႈယဝ်ႉ။ ၸွမ်းလူၺ်ႈသဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ႁိူၼ်း ပီ 2014 သေ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းတင်းၸႄႈဝဵင်းၼႆႉ မီးယူႇ 170,480 ၵေႃႉယဝ်ႉ။ တၢင်းၵႂၢင်ႈၶႂၢင် ဢၼ်မၵ်းမၼ်ႈပဵၼ်ၼႃႈလိၼ်ဝဵင်းၼႆႉ မီးယူႇ 139 လွၵ်းလၵ်း (890) ဢေႇၵယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ ပဵၼ်ထုင်ႉမွၼ်းလႄ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းမွၼ်းၼႆႉ ပဵၼ်ဢၼ်ၼမ်သေပိူၼ်ႈယဝ်ႉ။ တီႈၼိူဝ်ဝဵင်းၼႆႉ မီးဝႆႉ ပွၵ်ႉၵျၢၼ်ႉၶႅင်ႇယေး၊ ပွၵ်ႉဢွင်ႇၶျၢၼ်းတႃႇ၊ ပွၵ်ႉၵူဝ်းၼဝိၼ်း၊ ပွၵ်ႉၵျွင်းပႅင်း၊ ပွၵ်ႉဢၼေႃႇယထႃႇ၊ ပွၵ်ႉဢွင်ႇၸေႇယ၊ ပွၵ်ႉဢွင်ႇမင်ႇၵလႃႇ၊ ပွၵ်ႉၵျႃႇၵၢၼ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉသေ လႆႈတမ်းလွၵ်း ၵေႃႇတင်ႈဝဵင်းဝႆႉယဝ်ႉ။ တီႈၼိူဝ်ဝဵင်းၼႆႉ မီးဝႆႉ လုမ်းၶုၼ်ၽွင်းဝဵင်း၊ ဝဵင်းၶုၼ်ပလိၵ်ႈ၊ ႁွင်ႈၵၢၼ်ပလိၵ်ႈ၊ ႁွင်ႈၵၢၼ်လုမ်းၽၢႆႇလိၼ်၊ လုမ်းပႃႇမႆႉ၊ လုမ်းၶွၼ်ႇၵိူဝ်၊ လုမ်းၶုၼ်ပၢႆးပႆႇၺႃႇ၊ လုမ်းၽၢႆႇမဝ်းၵမ်၊ လုမ်းတမဝႃႇယမ၊ လုမ်းၵုမ်းၵၢၼ်ၵူၼ်းၶဝ်ႈၵူၼ်းဢွၵ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ မီးဝႆႉႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉသုင် ႁူင်းၼိုင်ႈလႄႈ ႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉငဝ်ႈ ႁႃႈႁူင်းယဝ်ႉ။ ႁူင်းယႃၵူၼ်းမိူင်း ဝဵင်းတၢၼ်ႇၽျူႇၸယႅတ်ႉၼႆႉ ပိုတ်ႇမႃး မိူဝ်ႈပီ 1963 လိူၼ်တီႇသႅမ်ႇပႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

တီႈၼိူဝ်ဝဵင်းလႄႈ သၢပ်ႇလႅၼ်ဝဵင်းၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ ၵွင်းမူးၵျွင်းၵၢင်ဝၢၼ်ႈ၊ ၵွင်းမူးလွႆဢိၼ်ႇၵျိၼ်း၊ ၵျွင်းမုၼ်ၸဝ်ႈၵိၼ်ႇမုၼ်း၊ ၵျွင်းမုၼ်ၸဝ်ႈၵျႃႇၵၢၼ်ႇ၊ ၵျွင်းတေႃးယသူၺ်ႇၵျိၼ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉလႄႈ တေလႆႈဝႃႈ ပဵၼ်ဝဵင်း ဢၼ်သၢႆငဝ်းသႃႇသၼႃႇပိူင်းလႅင်းဝႆႉယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ်ၼွင်မူဝ်လူင် ဢၼ်မီး ၸဵင်ႇႁွင်ႇဝၼ်းတူၵ်းၼၼ်ႉ တၢင်းၵႂၢင်ႈမီး 38 ဢေႇၵယဝ်ႉ။ တီႈၼႂ်းဝဵင်းလႄႈ ၸွမ်းသၢပ်ႇလႅၼ်ဝဵင်းၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ ၸၢၵ်ႈၶဝ်ႈ၊ ၸၢၵ်ႈၼမ်ႉမၼ်း၊ ၸၢၵ်ႈယၢင်ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ မီးဝႆႉသေ ပဵၼ်ဝဵင်းၵိုၼ်းတႃႇ ၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆယဝ်ႉ။

လွင်ႈတၢင်း ဢၼ်လႆႈႁွင်ႉဝႃႈ တၢၼ်ႇၽျူႇၸယႅတ်ႉ (တႆး: သႃလႃးႁဵၵ်ႇ) ၼႆႉ မိူဝ်ႈမွၵ်ႈပီၶရိတ်ႉ 1900 ပၢႆ ၽွင်းတႄႇဝၢၼ်ႈ တီႈႁိမ်းၶၢင်ႈတၢင်းၵျေးၼၢၼ်း မေႃႇလမႅင်ႇ-ထဝႄႇ၊ ယၢမ်းလဵဝ် ဢၼ်ပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈ ၵေႃႇသၢင်ႈဝႆႉ တႅဝ်းၵၢတ်ႇ တီႈႁိမ်းၶၢင်ႈတၢင်းၼၼ်ႉ မီးဝႆႉသႃလႃး ၸရွပ်ႈ ဢၼ်ဢွၵ်ႇ ဢုတ်ႇႁဵတ်းပဵၼ်ပိုၼ်ႉပဵၼ်တိၼ်မၼ်းသေ ဢၼ်ဢဝ်ႁဵၵ်ႇမုင်းဝႆႉလႄႈ ၸူးႁွင်ႉၵိုၵ်းမႃးၸွမ်းသႃလႃးႁဵၵ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸိုဝ်ႈဢၼ်ဝႃႈ တၢၼ်ႇၽျူႇၸယႅတ်ႉၼႆႉ ၽွင်းၼႂ်းသိုၵ်းၵမ်ႇၽႃႇပွၵ်ႈသွင်ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ဢၼ်ၵူၼ်းလၢတ်ႈၼမ်မႃးဢၼ်ၼိုင်ႈယဝ်ႉ။

ၵျပၢၼ်ႇၶဝ်ၼႆႉ တွၼ်ႈတႃႇပဵၼ်လွင်ႈၵမ်ႉထွၵ်ႈ တႃႇၶဝ် တေႁူမ်ႇငမ်းလႆႈ ၵုၼ်ဢေးသျႃးၼၼ်ႉ လႆႈႁဵတ်းတၢင်းရူတ်ႉရဵၼ်း ဢၼ်မီးတၢင်းယၢဝ်း 180 လၵ်း လုၵ်ႉတီႈ တၢၼ်ႇၽျူႇၸယႅတ်ႉ တေႃႇပေႃးထိုင် ၵႄႈလွႆၽယႃးတူင်းသူႇ ဢၼ်တေၸၢင်ႈၵပ်းသိုပ်ႇလႆႈတင်း သၢပ်ႇလႅၼ်လိၼ် ထႆး-မၢၼ်ႈ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တီႈလွင်ႈႁဵတ်းတၢင်းရူတ်ႉရဵၼ်းၼၼ်ႉ တၢၼ်ႇၽျူႇၸယႅတ်ႉၼႆႉ ပဵၼ် ဢွင်ႈတီႈ ဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈမႃးယဝ်ႉ။ လႆႈဢဝ်ၵူၼ်းၼႂ်း ပတ်ႉပိုၼ်ႉမိူင်းမၢၼ်ႈၵူႈတီႈတီႈသေ မႃးႁဵတ်းတၢင်းရူတ်ႉရဵၼ်းၼႂ်း ၵႄႈလွႆပႃႇထိူၼ်ႇလႄႈ ယွၼ်ႉတၢင်းပဵၼ်ၼၢဝ်ၼူၵ်ႉလႄႈသင်၊ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇလႆႈယူႇၼင်ႇၵူၼ်းလႄႈသင်၊ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၶဝ်ႈၼမ်ႉတၢင်းၵိၼ် ဢမ်ႇၵုမ်ႇထူၼ်ႈလႄႈသင်၊ လႆႈပဵၼ်တၢင်းပဵၼ် ၼၢဝ်ၼူၵ်၊ ၶူမ်း၊ ႁဝ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉသေ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈႁိူဝ်ႉမွႆႈၼႃႇလႄႈ ၵူၼ်းသိုၵ်းႁဵတ်းၵၢၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉ လႆႈတၢႆတင်းၼမ်ယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ လႆႈၶၢမ်ႇဢဝ် ဢသၢၵ်ႈဢႃႇယုၵူၼ်းတင်းၼမ်သေ ႁဵတ်းဝႆႉလႄႈ တၢင်းရူတ်ႉရဵၼ်းၼၼ်ႉ ၸူးႁွင်ႉဝႃႈ တၢင်းရူတ်ႉရဵၼ်း ၶုၼ်တၢႆ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။

တၢၼ်ႇၽျူႇၸယႅတ်ႉၼႆႉ ဢိၵ်ႇလူၺ်ႈတၢင်းရူတ်ႉရဵၼ်းၼၼ်ႉသေ ၵူၼ်းယူႇသဝ်းတိူဝ်းၼမ်မႃးယဝ်ႉ။ တၢင်းရူတ်ႉရဵၼ်းၼၼ်ႉတႄႉ ထိုင်ပၢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈတေႃႇလၢၼ်ႇယေးမႃး ဢဝ်တၢင်းၸွႆႈထႅမ် ၵူၼ်းသိုၵ်းၵဝ်ႇၶဝ်သေ လႆႈၽဵဝ်ဢဝ်တၢင်းလဵၵ်းမၼ်းသေၵေႃႈ ႁွင်ႈၵၢၼ်ၽၢႆႇရူတ်ႉရဵၼ်းၶဝ် လႆႈၶပ်းၶိုင် တႃႇၶိုၼ်းဢဝ်ၸႂ်ႉတီႈ တၢင်းရူတ်ႉရဵၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

တီႈၽၢႆႇၸၢၼ်းတၢင်းၵႃး ဢၼ်လုၵ်ႉတီႈ တၢၼ်ႇၽျူႇၸယႅတ်ႉ ၵႂႃႇ ၵျႅၵ်ႉၶမီႇၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ ပႃႇႁဵဝ်ႈသိုၵ်း တၢၼ်ႇၽျူႇၸယႅတ်ႉ ဢၼ်ၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ ပဵၼ်ပႃႇႁဵဝ်ႈ ဢၼ်ၽင်ဝႆႉ ၵူၼ်းသိုၵ်းဢူၺ်းလီ ၸိူဝ်းတူၵ်းသုမ်း တီႈၼႃႈသိုၵ်း တီႈမိူင်းမၢၼ်ႈ ၽွင်းပဵၼ် သိုၵ်းၵမ်ႇၽႃႇပွၵ်ႈသွင် ၼၼ်ႉသေ တၢင်းၵႂၢင်ႈမၼ်းမီး 25 ဢေႇၵပၢႆယဝ်ႉ။ တီႈၽၢႆႇႁွင်ႇပႃႇႁဵဝ်ႈၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ ပႃႇႁဵဝ်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ဢၼ်မီးတၢင်းၵႂၢင်ႈ 5 ဢေႇၵပၢႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး

ၵူၼ်းၸိူဝ်းဢၼ်ယူႇသဝ်း တီႈၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းၼၼ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ်ႁဵတ်းၵၢၼ်သွမ်ႈၶဝ်ႈ ပဵၼ်ပိူင်လူင်မၼ်းယဝ်ႉ။ ၵၢၼ်သူၼ်ယၢင်ၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ်ႁဵတ်းတင်းၼမ်ယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၵၢၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈယဝ်ႉ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၵၢၼ်ႁုင်ၵိူဝ်၊ ၵၢၼ်ယၢင်၊ ၵၢၼ်ၽိုၼ်း၊ ၵၢၼ်ၺွပ်းပႃၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ပဵၼ်ၵၢၼ်ႁႃလဵင်ႉတွင်ႉ ၵူၼ်းမိူင်းၸိူဝ်းယူႇသဝ်းတီႈ ၸႄႈဝဵင်းတၢၼ်ႇၽျူႇၸယႅတ်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တီႈၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းၼႆႉ ၸိူဝ်းပဵၼ် တၢင်းရူတ်ႉရဵၼ်း လႄႈ တၢင်းရူတ်ႉၵႃးၼႆႉ ပဵၼ်သဵၼ်ႈတၢင်းပိူင်လူင် တွၼ်ႈတႃႇ ၵၢၼ်တေႃႉသူင် လႄႈ ၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆၵႂႃႇမႃးယဝ်ႉ။ သဵၼ်ႈတၢင်းရူတ်ႉၵႃး မေႃႇလမႅင်ႇ-ၵျႅၵ်ႉၶမီႇ (သဵၼ်ႈတၢင်းဢွင်ႇသၢၼ်း) လႄႈသင် သဵၼ်ႈတၢင်းရူတ်ႉၵႃးပငတႂႃးလႄႈသင်၊ သဵၼ်ႈတၢင်းရူတ်ႉရဵၼ်း မေႃႇလမႅင်ႇ-ရေးလႄႈသင် လတ်းၵႂႃႇတီႈၼႂ်း ဝဵင်းတၢၼ်ႇၽျူႇၸယႅတ်ႉယဝ်ႉ။