မိူင်းၼွင်၊ ဝဵင်း

ဝဵင်းမိူင်းၼွင်
ဝဵင်းၼႂ်းမိူင်းတႆး
ဝဵင်းမိူင်းၼွင် ဢွင်ႈတီႈ ၼႂ်းမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ
ၵူဝ်ႇဢေႃးတိၼဵတ်ႉ: 21°38′42″N 98°07′23″E
မိူင်း	မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ
ၸႄႈမိူင်း	ၸႄႈမိူင်းတႆး
ၸႄႈတွၼ်ႈ	ၸႄႈတွၼ်ႈလွႆလႅမ်
ၸႄႈဝဵင်း	ၸႄႈဝဵင်းၵေးသီး
ၼႃႈသုင်ပၢင်ႇလၢႆႇ	3,030 ထတ်း (920 မီႇတႃႇ)
ႁူဝ်ၼမ်ၵူၼ်း (2014)	၂၉,၇၉၃
• ၽႃႇသႃႇၵိူဝ်းယမ်	ပုတ်ႉထၽႃႇသႃႇ
ၶၢဝ်းယၢမ်း ၼႃႈလိၼ်	MST (UTC+6.30)
မၢႆသူင်ႇလိၵ်ႈ	06152

ဝဵင်းမိူင်းၼွင် (IPA: [mɤ́ŋ nɔ̌ŋ]), (မၢၼ်ႈ: မိုင်းနောင်မြို့), (ဢိင်းၵလဵတ်ႈ: Mongnawng), (သဵင်ဢွၵ်ႇ [Moengnaung]) ၼႆႉ မီးၼႂ်း ၸႄႈဝဵင်းၵေးသီး၊ ၸႄႈတွၼ်ႈလွႆလႅမ်၊ ၸႄႈမိူင်းတႆး၊ မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇသေ ပဵၼ်ဝဵင်းဢၼ်မီးၸၼ်ႉ ၵိင်ႇၸႄႈဝဵင်းဢၼ်ၼိုင်ႈယဝ်ႉ ၊ပႃႇလိႁွင်ႉဝႃႈၼၼ်ႇတႃႇဝတီႇ။

မိူင်းဢၼ်ၶဝ်ႈပႃး ၼႂ်းၸေႈဝဵင်းမိူင်းၼွင် -

1. မိူင်းၼွင်
2. မိူင်းယၢင်း
3. မိူင်းယၢႆး
4. မိူင်းသွင်

သၢႆပိုၼ်း

ၸဵမ်မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇၵဝ်ႇ ၵိုၵ်းပိုၼ်းဝႆႉဝႃႈ ဝဵင်းၵုပ်းယေႃးၼႆယဝ်ႉ၊ ပဵၼ်ဝဵင်းဢၼ်ႁဵတ်းဢွၵ်ႇ ၵုပ်းၵၢပ်ႇ၊ၵုပ်းသၢၼ်၊ၵူၺ်သၢၼ်၊ဢႅပ်ႇၶဝ်ႈ၊ပႅမ်း ပဵတ်ႈ၊ သွင်း တေႇၵႂႃႇဢၼ်ဢဝ်မႆႉ(မႆႉမွင်၊မႆႉသၢင်း)သေလႄႈ သၢၼ်ႁဵတ်ႊၼႆၶႃႈ​ဢေႃႈ။

ၶိူဝ်းၵူၼ်းလႄႈ ၽႃႇသႃႇၵိူဝ်းယမ်

ၸၢဝ်းၶိူဝ်းဢၼ်ယူႇသဝ်း ၼႂ်းၸေႈတွၼ်ႈမိူင်းၼွင်

1. တႆး
2. မၢၼ်ႈ
3. လိသေႃး(လီသူ)
4. ၵူၼ်းလွႆ(ပလွင်ႈ)
5. မူးသိူဝ်း(လႃးႁူႇ)

ပိုၼ်းၵႅပ်ႈ သႃႇသၼႃႇပုတ်ႉထ ဝဵင်းမိူင်းၼွင်

သႃႇသၼႃႇပုတ်ႉထၸဝ်ႈၼႆႉ ႁွတ်ႈဝဵင်းမိူင်းၼွင်မိူဝ်ႈလႂ်တေႉတေႉၼႆ ဢမ်ႇလၢတ်ႈလႆႈတႅတ်ႈတေႃးသေတႃႉ လၢမ်းတူၺ်းလႅပ်ႈၽႅဝ်မိူဝ်ႈလဵဝ် ၵၼ် ၸဵမ်မိူဝ်ႈတႄႇတင်ႈဝဵင်းႁူဝ်ပိုင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၽြႃးၵေႃႇမိူင်းတီႈဝၢၼ်ႈ မူၺ်ႇတေႃႇယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉ လႆႈႁၼ်သၵ်ႉၵရဵတ်ႈတႅမ်ႈဝႆႉဝႃႈ 359 ၼႆလႄႈ လႆႈမႃးႁဵင်ပီပၢႆယဝ်ႉ။ ပေႃးတူၺ်းၶိုၼ်းလၵ်းထၢၼ်လွင်ႈၵေႃႇသၢင်ႈ ၵွင်းမူးသႅမ်း၊ ၵုမ်ၵေႃႇမိူင်း၊ မူၺ်ႇတေႃႇလႄႈၵျွင်းၵူႈပွၵ်ႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉ လႄႈသင်၊ လိၵ်ႈလၢႆးဢၼ်ၵဵဝ်ႇၵပ်းပၢႆးသႃႇသၼႃႇ ဢၼ်ၸဝ်ႈဢမၢတ်ႈလူင် မိူင်းၼွင်၊ ၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးလူင် ပꧣ်ၻိတ၊ ၸဝ်ႈသေးၵူင်း (ဝၢၼ်ႈၸိင်း)ၶဝ် တႅမ်ႈဝႆႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉလႄႈသင်၊ လွင်ႈၵူၼ်းမိူင်းမီးတၢင်းယဵၼ်ႇငႄႈလႄႈသင် ၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်လၵ်းထၢၼ်ၼႄဝႃႈ သႃႇသၼႃႇႁွတ်ႈထိုင်မိူင်းၼွင်ႁိုင်တေႉတေႉ ၼႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပေႃးဢဝ်တီႈပိုင်ႈဢိင်ၵူၼ်းမိူင်းဝႃႈၵေႃႈ ၸဵမ်ၼႂ်းဝဵင်း/ၼွၵ်ႈဝဵင်း မီးဝႆႉၵျွင်းမုၼ်ၸဝ်ႈလၢႆလၢႆလင်ယူႇယဝ်ႉ။

ၵျွင်းၼႂ်းဝဵင်း

မိူဝ်ႈဢွၼ်တၢင်းပၢၼ်ၵျႃႇပၢၼ်ႇၼၼ်ႉ ၼႂ်းဝဵင်းမိူင်းၼႆႉမီးဝႆႉၵျွင်းဝႃႇသူဝ်ႇ လႄႈၵျွင်းၽႃသႅင်သွင်ၵျွင်းယဝ်ႉ၊ တီႈၼႆႈ တေၶႆႈၼႄၶိုၼ်းပိုၼ်းၵႅပ်ႈ ဢၼ်လႆႈႁႃမႃးၼၼ်ႉၵွၼ်ႇ။

ၵျွင်းဝႃႇသူဝ်ႇ ၵျွင်းလင်ၼႆႉ ပဵၼ်ၼိၵၢႆးတႆး(ၵိူင်းသုထမ်ႇမႃႇ)၊ ၸဝ်ႈသြႃႇတူၼ်ႈႁုင်း ႁၢႆးလၢႆႈ (ဢမ်ႇႁူႉၸိုဝ်ႈ) မႃးတႄႇမိူဝ်ႈပီၶရိတ်ႉ 1901 ၼီႈ၊ ပီၵေႃးၸႃႇ 1263 ၼီႈ၊ ပၢၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉၶုၼ်ထုၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မၼ်းၸဝ်ႈလွၼ်ႇ မိူဝ်ႈပီၶရိတ်ႉ 1930 ၊ ၵေႃးၸႃႇ 1292 ၼီႈ၊ လိူၼ်ၵဝ်ႈမႂ်ႇႁူၵ်းၶမ်ႈ၊ ဝၼ်းပုတ်ႉသေ ႁဵတ်းပွႆးလေႃႉမိူဝ်ႈပီ 1931၊ ၵေႃးၸႃႇ 1293 ၼီႈၼႆယဝ်ႉ။ ဝၢႆးမႃးသိုပ်ႇပၢင်းဢဝ်ၸဝ်ႈသြႃႇတၢင်းမိူင်းသူႈမႃးသေ ဢမ်ႇႁိုင်သင် ၶိုၼ်းထၢၵ်ႈၵႂႃႇႁဵတ်းပူႇႁဵင်လႄႈ ႁွင်ႉဝႃႈပူႇႁဵင်ၶုၼ်ထုၼ်းၼႆယဝ်ႉ။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ မုၼ်ၸဝ်ႈဝၢၼ်ႈပဵင်းမႃးၼင်ႈ မၼ်းၸဝ်ႈသမ်ႉၶၢႆၵိၼ် ၶူဝ်းၵျွင်းၼႃႇလႄႈ တၵ်ႉၵႃႇဢမ်ႇပေႃး လႆႈၸႂ်သေ လႆႈၶၢႆႉပႅတ်ႈ၊ ၶိုၼ်းသိုပ်ႇပၢင်းဢဝ်ၸဝ်ႈသြႃႇၵေႇလႃႇသ ၵျွင်းၼွင်ပၢင်ႇမႃးၼင်ႈ ဝႆႉထႃႈတေႃႇထိုင် ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် ပꧣ်ၻိတမႃးၼင်ႈၼႆယဝ်ႉ။ ထိုင်မႃးပီၶရိတ်ႉ 1937၊ ၵေႃးၸႃႇ 1299 ၼီႈၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၾႃႉၶုၼ်သႃႇ လႄႈတၵ်ႉၵႃႇဝဵင်းမိူင်းၼွင် ၸင်ႇၵႂႃႇၽိတ်ႈပၢင်းဢဝ်ၸဝ်ႈသြႃႇလူင်ပꧣ်ၻိတမႃးၼင်ႈၶိုၼ်းယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈမၼ်းၸဝ်ႈမႃးၼင်ႈၼၼ်ႉ ဢႃႇယုၸဝ်ႈတိုၵ်ႉလႆႈ (25) ပီ၊ ဝႃႇၸဝ်ႈလႆႈ5 ဝႃႇၵူၺ်းၼႆယဝ်ႉ။ၵျွင်းဝႃႇသူဝ်ႇၼႆႉ လူႉလႅဝ်ၵႂႃႇၼႂ်းၵႄႈပီ ၶရိတ်ႉ 1941 တေႃႇထုိင်ပီ 1942 ၼီႈ မိူဝ်ႈပၢၼ်ၵျႃႇပၢၼ်ႇၶဝ်ဢဝ်ၾႆး ၸုတ်ႇၽဝ်ပႅတ်ႈ ဝဵင်းမိူင်းၼွင်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ႁွႆးၵဝ်ႇမၼ်း မီးတီႈၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇႁူဝ်ဝဵင်း တီႈလုမ်းၽၢႆႇဢုပ်ႉပိူင်ႇၵူႈလွင်ႈလွင်ႈ မိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉယဝ်ႉ။ ဢၼ်ၽၢၵ်ႈမၼ်းၸမ်ႉ ပဵၼ်ၵျွင်းၽႃသႅင်ယဝ်ႉ။

ၵျွင်းၽႃသႅင် ၵျွင်းၽႃသႅင်ၼႆႉ မီးတၢင်းဢွၵ်ႇလွႆၽႃသႅင် (ၵွင်းမူးၼၢင်းၶမ်းပေး)ၽၢႆႇႁွင်ႇၵျွင်းၽြႃးရၶႅင်ႇယၢမ်းလဵဝ်ၼႆယဝ်ႉ၊ ၵျွင်းလင်ၼႆႉ ပဵၼ်ၵိူင်း မႅင်းၵျေႃႇ (သူၺ်ႇၵျိၼ်ႇ)၊ မုၼ်ၸဝ်ႈမၼ်းၵိတ်ႉၶႅၼ်ႇလိၵ်ႈတႆး၊ လိၵ်ႈမၢၼ်ႈ လိၵ်ႈပႃႇလိ၊ လိၵ်ႈဢင်းၵိတ်ႉသေ ယၢမ်ႈယူႇတီႈမိူင်းသီႇႁူဝ်ႇမႃးၼႆယဝ်ႉ။ ပၢၼ်ဢင်းၵိတ်ႉၼၼ်ႉ ပေႃးၶဝ်မႃးမိူင်းၼွင်ၼႆ မႃးထူပ်းမၼ်းၸဝ်ႈဢွၼ်တၢင်းၵွၼ်ႇ ၸင်ႇၵွႆႈထူပ်းၵူၼ်းမိူင်းၼႆယဝ်ႉ။ သိမ်ႇၵျွင်းၵဝ်ႇၽႃသႅင်ၼႆႉ ယၢမ်းလဵဝ်ယင်းတိုၵ်ႉၵိုတ်းၽြႃးလႄႈ ၽႃဢုတ်ႇမၼ်းယူႇ၊ ပဵၼ်တီႈၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇ ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် ဝိပသ်သၼ (တူၼ်ႈတီး)၊ လႄႈၸဝ်ႈသြႃႇလူင် ရႃၸိၼ်ႇတ (မိူင်းၼၢင်း)ယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈသြႃႇၼင်ႈၵျွင်းပႃးထိၼိုင်ႈ(ဢမ်ႇႁူႉၸိုဝ်ႈ)၊ ပႃးထိသွင် - ၸဝ်ႈသြႃႇတေႇဝိၼ်ႇတ ပၢင်းဝဵင်းၵဝ်ႇမႃး၊ ပႃးထိသၢမ် - ၸဝ်ႈသြႃႇၵေႇသဝ ပၢင်းမိူင်းၼိမ်မႃး၊ ပႃးထိသီႇ - ၸဝ်ႈသြႃႇသေႃးၼၼ်ႇတႃႇ ပၢင်းဝၢၼ်ႈတူင်ႈမႃးၼႆယဝ်ႉ။ (ၵျွင်းလင်ၼႆႉၵေႃႈ လူႇလႅဝ်ၵႂႃႇမိူဝ်ႈပၢၼ်ၵျႃႇပၢၼ်ႇၼၼ်ႉၼင်ႇၵဝ်ႇယဝ်ႉ။

ၵျွင်းသၢပ်ႇဝဵင်းမိူင်းၼွင် (မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ) ႁိမ်းသၢပ်ႇဝဵင်းမိူင်းၼွင် မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ မီးဝႆႉၸဵတ်းၵျွင်း 1. ၵျွင်းၼမ်ႉၵွၼ်ႉ (မိူဝ်ႈလဵဝ်ၵိုတ်းဝႆႉၵွင်းမူးၼမ်ႉၵွၼ်ႉ) 2. ၵျွင်းၼမ်ႉဢေႃႈ 3. ၵျွင်းၵွင်းမူးၶုမ်ႇ (လွႆၸၢင်ႉ) 4. ၵျွင်းတၢင်ႉၶၢၼ် (မိူဝ်ႈလဵဝ်ၵိုတ်းဝၢၼ်ႈတၢင်ႉၶၢၼ်) 5. ၵျွင်းႁူၺ်ႈဢုတ်ႇ (ၵွင်းႁုင်း) ၵိုတ်းဝၢၼ်ႈၵွင်းႁုင်း 6. ၵျွင်းမၢၵ်ႇၵႅင်း (ၼွင်ပၢင်ႇ) 7. ၵျွင်းလွႆသႅဝ်း ပဵၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။

ၵျွင်းၼမ်ႉၵွၼ်ႉ ၵျွင်းလင်ၼႆႉ မီးၼႂ်းဝၢၼ်ႈၼမ်ႉၵွၼ်ႉ တၢင်းဢွၵ်ႇဝဵင်းမိူင်းၼွင်၊ တိတ်းၸပ်းၵွင်းမူးၼမ်ႉၵွၼ်ႉ ၼႃႈတၢင်းတူၵ်းၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။ လႆႈႁူႉဝႃႈ ပဵၼ်ၼိၵၢႆး ယူၼ်းသေ မီးႁုၼ်ႁၢင်ႈၽြႃးဢၼ်ဢဝ်မႆႉ၊ မၢၵ်ႇႁိၼ်ၶၢၼ် ၶႅၵ်းႁဵတ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵူႈပိူင်ပိူင်ၼႆယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းမိူဝ်ႈၵွၼ်ႇဝႃႈ ပေႃးၶႂ်ႈႁၼ်ႁၢင်ႈၽြႃးၸေးၸိုင် ႁႂ်ႈမိူဝ်းႁွတ်ႈထိုင်ၵျွင်းၼမ်ႉၵွၼ်ႉ ၼႆယဝ်ႉ။ ၽြႃးၸုၵ်း ဢၼ်မီးယူႇၼႂ်းသီမ်ႇၵျွင်းၵုင်းတေႃႇမိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉ ပၢင်းဢဝ်တီႈၵျွင်းၼမ်ႉၵွၼ်ႉမိူဝ်းၼႆယဝ်ႉ။ တီႈၽၢႆႇၼိူဝ်ၵျွင်း ၼၼ်ႉၵေႃႈ မီးဝႆႉၵွင်းမူးလူင်လႄႈ ၽြႃးၵုမ်ႇၵေႃႇမိူင်းဝႆႉယဝ်ႉ။ ဢၼ်လၢၵ်ႇလၢႆးမၼ်း ၽြႃးဢၼ်မီးၼႂ်းပိုင်ႈဢူးမၢင်ႇၵွင်း မူးၼႃႈတၢင်းဢွၵ်ႇၼၼ်ႉ သၢင်ႇၵၢၼ်းမၼ်းၸဝ်ႈမီးၽႅၼ်ႇ ဢၼ်ႁတ်ႉၵိုၵ်းဢႅဝ်သေ မိူၼ်ၼင်ႇမုၼ်ၸဝ်ႈမိူင်းထႆးၶဝ် မိူဝ်ႈလဵဝ် ဢဝ်ၽႅၼ်ႇမတ်ႉသၢင်ႇၵၢၼ်းၵိုၵ်းဢႅဝ်ၶဝ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈလႆႈႁူႉဝႃႈပဵၼ်ႁွႆးမိုဝ်းတႆးယူၼ်း၊ ၵလွမ်ၶဝ်မႃးတႄႇတင်ႈဝႆႉၼႆယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈသြႃႇမူး ၸဝ်ႈၵွၼ်းဝတ်ႉၼမ်ႉၵွၼ်ႉ ပႃးလိုၼ်းသုတ်းၼၼ်ႉ ၶၢႆႉမႃးယူႇၵျွင်းမင်ႇၵလႃႇယၢၼ်ႇဢွင်ႇသေ လွၼ်ႇတီႈႁူင်းယႃ ဝဵင်းမိူင်းၼွင် မိူဝ်ႈပီ ၶရိတ်ႉ 1948 ၼီႈၼၼ်ႉၼႆယဝ်ႉ။ ၵျွင်းၵေႃႈလူႉလႅဝ်ၵႂႃႇ မိူဝ်ႈပီၶရိတ်ႉ 1985 ၼီႈ၊ မိူဝ်ႈၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၶၢႆႉၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။ ၵွင်းမူးတႄႉ ၵိုတ်းဝႆႉသေၼႃႉ ၵျွင်းတႄႉ လႆႈႁၼ်ၵိုတ်းဝႆႉသဝ်မၼ်းၵမ်ႈၽွင်ႈၵူၺ်း။ ၽြႃးၸိူဝ်းၼၼ်ႉတႄႉ ဢမ်ႇၵိုတ်းသင်ယဝ်ႉ၊ လီသေလၢႆတေႉတေႉ။ ဝၢၼ်ႈၼမ်ႉၵွၼ်ႉၼႆႉ မိူဝ်ႈပႆႇတႄႇဝဵင်းမိူင်းၼွင်ၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၾႃႉၶုၼ်ထုၼ်း ယၢမ်ႈမႃးပၵ်းႁေႃသေ ယူႇသဝ်းၵႂႃႇသၢမ်ပီၼႆယူႇယဝ်ႉ။

ၵျွင်းၼမ်ႉဢေႃႈ ၵျွင်းၼမ်ႉဢေႃႈၼႆႉ ပဵၼ်ၼိၵၢႆးယူၼ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ၊ မီးၽၢႆႇႁွင်ႇၵျွင်းၼမ်ႉၵွၼ်ႉ ႁိမ်းလွႆၼႃးလေးသေလူႉလႅဝ်ၵႂႃႇဢွၼ်တၢင်းၵျွင်းၼမ်ႉၵွၼ်ႉသွင်ပီၼႆယဝ်ႉ။

ၵျွင်းၵွင်းမူးၶုမ်ႇ (လွႆၸၢင်ႉ) ၵျွင်းလင်ၼႆႉ ၵျွင်းလွႆၸၢင်ႉၼႆၵေႃႈႁွင်ႉယဝ်ႉ၊ မီးၼႂ်းဢိူင်ႇၼႃးၵၢင်း၊ လူႉလႅဝ်ၵႂႃႇမိူဝ်ႈပၢၼ်ၵျႃႇပၢၼ်ႇ။

ၵျွင်းတၢင်ႉၶၢၼ် (မိူဝ်ႈလဵဝ်ၵိုတ်းဝၢၼ်ႈတၢင်ႉၶၢၼ်) ၵျွင်းလင်ၼႆႉ မီးၼႂ်းဝၢၼ်ႈတၢင်ႉၶၢၼ် ႁိမ်းလွႆလၢႆး (မိူဝ်ႈလဵဝ်လွႆလၢႆးပဵၼ်တီႈမၢၼ်ႈၶဝ်ၽိုၵ်းယိုဝ်းၵွင်ႈ)၊ မီးၽၢႆႇတူၵ်းၵုင်းတပ်ႉမၢၼ်ႈ ဝဵင်းမိူင်းၼွင်မိူဝ်ႈလဵဝ်၊ မီးႁိမ်းၼမ်ႉသိမ်ႇသေ ၼမ်ႉႁူးၼၼ်ႉႁွင်ႉဝႃႈ ၼမ်ႉႁူးသိမ်ႇ ၼႆသေ ပဵၼ်တီႈၵူၼ်းႁဵတ်းႁႂ်ႈလႆႈၸႂ်ႉတိုဝ်းတေႃႇမိူဝ်ႈလဵဝ်။

ၵျွင်းႁူၺ်ႈဢုတ်ႇ (ၵွင်းႁုင်း) ၵိုတ်းဝၢၼ်ႈၵွင်းႁုင်း ၵျွင်းႁူၺ်ႈဢုတ်ႇၼႆႉ မီးႁိမ်းၼမ်ႉႁူၺ်ႈဢုတ်ႇ လွႆၼေႃႇလွႆၶိူဝ်း သေ တၵ်ႉၵႃႇဝၢၼ်ႈၵွင်းႁုင်းၶိုၼ်ႈၼပ်ႉယမ်လႄႈ ၵျွင်းၵွင်းႁုင်း ၼႆၵေႃႈႁွင်ႉယဝ်ႉ။ မုၼ်ၸဝ်ႈၼင်ႈၵျွင်းလွၼ်ႇၵႂႃႇမိူဝ်ႈ ပီၵေႃးၸႃႇ 1324 ၼီႈၼၼ်ႉသေ ၵျွင်းၵေႃႈလႆႈႁၢမ်းၵႂႃႇ။

ၵျွင်းမၢၵ်ႇၵႅင်း (ၼွင်ပၢင်ႇ) ၵျွင်းမၢၵ်ႇၵႅင်းၼႆႉ ၵျွင်းၼွင်ပၢင်ႇၼႆၵေႃႈႁွင်ႉယဝ်ႉ၊ ၸဝ်ႈသြႃႇၵေႇလႃႇသတႄႇတီႈၵုင်းတၢင်းတူၵ်းဝဵင်း မိူဝ်ႈပီ 1342 ၼီႈ၊ ပဵၼ်မႃးၵျွင်းသီႇရိမင်ႇၵလႃႇၵုင်းတေႃႇ ဢမ်ႇၼၼ် ၵျွင်းၵုင်းတေႃႇမိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉယဝ်ႉ။ ၽၢႆႇၸၢၼ်းဝၢၼ်ႈၼွင်ပၢင်ႇၼၼ်ႉ မီးဝႆႉၵွင်းမူးၽႃလၢႆး တေႃႇထိုင်မိူဝ်ႈလဵဝ်၊ ပီႈၼွင်ႉမိူင်းၼွင်တိုၵ်ႉၵႂႃႇႁဵတ်းပွႆး သွၼ်းၼမ်ႉၼိုင်ႈပီၼိုင်ႈပွၵ်ႈ တေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ်။

ၵျွင်းလွႆသႅဝ်း ၵျွင်းလင်ၼႆႉ မီးတီႈဝၢၼ်ႈလွႆသႅဝ်း တၢင်းၸၢၼ်း ဝဵင်းမိူင်းၼွင်၊ ၽၢႆႇတူၵ်းတၢင်းၵႃးၵႂႃႇဝၢၼ်ႈၸိင်း ႁိမ်းႁွင်ႈလိုၵ်ႉ တီႈဝၢၼ်ႈမူးသိူဝ်းၶဝ်ယူႇဝႆႉမိူဝ်ႈလဵဝ်။ လူႉလႅဝ်ဢွၼ်တၢင်းပၢၼ်ၵျႃႇပၢၼ်ႇ။ ၼႂ်းၸဵတ်းၵျွင်းဢၼ်လၢတ်ႈမႃးၼၼ်ႉ ယၢမ်းလဵဝ်တေႃႉတႄႉၵိုတ်းၵျွင်းၼႂ်းဝဵင်းလင်ၼိုင်ႈ လႄႈၵျွင်းသၢပ်ႇဝဵင်းလင်ၼိုင်ႈၵူၺ်းယဝ်ႉ။

တူၺ်းၶိုၼ်းၸိူဝ်းၼႆႉသေ တေႁူႉလႆႈဝႃႈ သႃႇသၼႃႇပုတ်ႉထၸဝ်ႈ ၶဝ်ႈမႃးထိုင်မိူင်းၼွင် ၸဵမ်မိူဝ်ႈလႂ်မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇၼႆယဝ်ႉ။

ပၢႆးမၢၵ်ႈမီးလႄႈၶူဝ်းၵုၼ်ႇၵႃႉၶၢႆ

ဝဵင်းမိူင်းၼွင်ၼႆႉၵိုၵ်းပိုၼ်းမီးဝႆႉဝႃႈ ဝဵင်းၵုပ်းယေႃးၼႆသေ ႁဵတ်းဢွၵ်ႇၵုပ်းယေႃး လႄႈၵုပ်းၵၢပ်ႇ၊ပဵတ်ႈ၊ၵူၺ်၊ပႅမ်း၊ဢႅပ်ႇၶဝ်ႈၸၵႂႃႇ ဢၼ်ဢဝ်ၶိူင်ႈမႆႉသၢၼ်ႁဵတ်းၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ၵၢၼ်ႁႃလဵင်ႉတွင်ႉသမ်ႉၵမ်ႉၼမ် ႁဵတ်းၵၢၼ်ႁႆႈၵၢၼ်ၼႃးၵၢၼ်သူၼ်ယဝ်ႉ။

ဢွင်ႈလီၶဝ်ႈၸႂ်တီႈၼႂ်းဝဵင်း

ၵွင်းမူးလွႆၽႃသႅင် ဢမ်ႇၼၼ် ၵွင်းမူးၼၢင်းၶမ်းပေး မီးဝႆႉၽၢႆဢွၵ်ႇဝဵင်း မီးၼိူဝ်ၸိၵ်းလွႆၽႃသႅင်ၼၼ်ႉလႄႈ ပေႃးယူႇၼိူဝ်လႆွၼၼ်မုင်ႈယဵမ်ႈတူၺ်းၸိုင် တေလႆႈႁၼ်ဝဵင်းမိူင်းၼွင်တင်းသဵင်ႈယူႇယဝ်ႉ။

ဢွင်ႈလီၶဝ်ႈၸႂ်ႁိမ်းႁွမ်းဝဵင်း

ၽၢႆႇႁွင်ႇ ဝဵင်းမိူင်းၼွင်မွၵ်ႈ6လၵ်းၼၼ်ႉ မီးဝၢၼ်ႈမူၺ်ႇတေႃႇ ဝဵင်းၵဝ်ႇ လႄႈၵွင်းမူးၵဝ်ႇၵေႇဢၼ်ႁိုင်ႁီးသေ ယၢမ်ႈပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈဝဵင်းမိူင်းၼွင်မႃးမိူဝ်ႈဢွၼ်တၢင်းၼႆယဝ်ႉ သမ်ႉထႅင်ႈ မီးပႃး တၢတ်ႇဢွၼ်ႇဢၼ်ႁွင်ဝႃႈ တၢတ်ႇၽၢႆပွၵ်း ဢွင်ႈတီႈၼၼ်ႉတႄႉ ပဵၼ်တီႈ ဢႅဝ်ႇလေႇပီႈၼွင်ႉတီႈၸမ်ၵႆ လႄႈၸိူဝ်းယၢမ်ႈၽႅဝ်‌‌ႄလႈၸိူဝ်းဢၼ်ႁူႉၸၵ်းၶဝ်ယဝ်ႉ။ သမ်ႉထႅင်ႈ ၼႂ်းမိူင်းယၢင်း၊ဝၢၼ်ႈၸိင်းၼၼ်ႉၵေႃႈမီးဝႆႉ ၵွင်းမူးမူၺ်ႇတေႃႇ ထၢတ်ႈၸႅတ်ႈၵဝ်ႇ ၵေႇၼမ်လၢႆ လႄႈ ပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈထွတ်ႈမျၢတ်ႈ သေဢမ်ႇၵႃး မီးၸမ်သဵၼ်ႈတၢင်းၵႃး ၵႂႃႇ"မႃး"လႄႈ ပဵၼ်တီႈလီယဵမ်ႈ လႄႈတီႈလီဝႆႈသႃတီႈၼိုင်ႈၶႃႈယဝ်ႉ။